ZAHTER
Zahter(Kekik)Akdeniz,Ege ve yurdumuzun birçok bölgesinde kültür ürünü olmayıp,kendiliğinden yetişen bir bitkidir.Mayıs,haziran,temmuz aylarında menekşe renkli çiçekleri ve güzel kokusu ile kendisini gösterir.
Uzun yıllardır insanlar,baharat,tedavi edici ve koruyucu olarak bu bitkiyi kullanmışlardır.
Bu özelliklerinden dolayı en çok çayı,kahvaltılık olarak zeytinyağı ile tüketilmesi ve şifa verici olarak alternatif tıp da kullanılmaktadır.Kilis de en çok salata,kebap çeşitleri,çayı ve kahvaltılık olarak kullanımı yaygındır.Kahvaltılık kullanım şekli olan ve zahter adı ile tanılan bu gıdanın ne kadar değerli bir gıda olduğunu içine katılan gıdaların basit bir incelenmesi ile meydana çıkar.Bütün bu katkı maddelerinin
hele elde kalan ve sahip olunması bir maddi güç istemeyen bu gıdaların zahterde bulunması bir tesadüf değildir.Hepsi şifa kaynağı olan bu gıdalar bilinçli bir kültür ve birikim neticesi bir araya gelmiştir ve faydaları da birbirini tamamlamaktadır.
Kahvaltılık zahterde bulunan gıda maddeleri;
Kekik,Leblebi,Karpuz çekirdeği,Kavun çekirdeği,Merengiç,Bulgur,Kırmızı biber,Rezene(Mayana)
Kimyon,Kişniş(Küzbara),Limon tuzu,Tuz.Ve isteğe bağlı olarak,Susam,Sumak,Ceviz,Fındık,Fıstık,Badem
katılabilir.Ve yerken ekmeğimizi bandığımız zeytinyağı.
Kekik:Sinirsel gerginliği giderir.Mikropları öldürücü özelliği vardır.İdrar söktürücüdür.Salgı bezlerinin fonksiyonlarını arttırır.Cinsel organlara giden kan miktarını arttırır.Mideyi rahatlatır.Hafızayı güçlendirir.
Leblebi:Mide suyunu ve asidini emerek,ekşimesini ve yanmasını önler.Tokluk hissini arttırarak diyet yapanları şişmanlatmaz.Anne sütünü arttırır.
Karpuz çekirdeği:Yok denecek kadar az yağ içerir.Cucurbocitrin adlı madde ile böbrek fonksiyonlarının düzenlenmesini sağlar ve kan basıncını düşürür.
Kavun çekirdeği:Erkekler için çok önemli bir cinsel materyaldir.
Merengiç:Doymamış yağ asitlerince zengindir.Vitamin deposudur.Vücut direncini arttırır.
Bulgur:Bulgur kandaki yağ miktarını düşürücüdür.Karbonhidrat değeri düşük protein değeri yüksektir,besleyicidir.Bünyesindeki B1 vitamini sayesinde sinir ve sisteminde önemli rol oynar.Kollesterol içermez.Doymamış yağa sahiptir bu nedenle sağlıklı bir gıda maddesidir.Folik asit içerdiğinden hamileler ve çocuklar için önemlidir.İçerdiği selüloz ve mineral madde zenginliği ile kabızlık giderir besinlerin emilmesini kolaylaştırır ve kanseri önler.
Kırmızıbiber:Zindelik verir,vücut direncini arttırır.Cinsel uyarıcıdır.
Rezene(Mayana):Mide ve barsakların dostudur.Cinsel gücü arttırır
Kimyon:Mide ve barsak gazlarını söktürür.İştah açtırır.İdrar söktürücüdür.İshali hafifletir.Sinirleri
uyarır.Terletici etkisi bulunmaktadır.
Kişniş(Küzbara):Hazmı kolaylaştırır.Ruhsal gerginliği giderici etki yapar.
Limontuzu:Migreni olanlara,karın ağrısı olanlara iyi geldiği rivayet edilir.
Susam:Enerji verir.Hazmı kolaylaştırır.Antioksidan ve antikanserojendir.Kemik erimesini önler.
Barsak gazlarını önler ve kabızlığı giderir.
Sumak:Tanen,uçucu gazlar ve organik asitleri içerir,şekeri düşürür,hazmı kolaylaştırır,
İshali durdurur,kan akmasını azaltır.
Ceviz,fındık,fıstık,badem gibi gibi gıdaların faydaları herkes tarafından bilinmektedir.
Zeytinyağı:Allahın insanlara bahşettiği en önemli ve değerli besindir zeytinyağı.
Kalp ve damar hastalıkları için faydaları saymakla bitmez.Sindirim sisteminin dostudur.
Sabah kahvaltısında çocuklara mutlaka yedirilmesi ve sevdirilmesi gereken bir gıdadır zahter.
Her yaştan insanlar için faydalıdır.
Çocukluğumda evde hazırlanırken kavrulan gıdaların çıkardığı,baharatların verdiği kokular,
karataştan yapılmış büyük sokularda dövülürken çıkardığı mis kokular ve o ritmik sesler
belleğimdeki en unutulmaz hatıralardır.
Kilis mutfak kültürü nice zenginlikleri barındırır.
Nice zahterli,zeyitli ve sac ekmekli günler dilerim.
M.Yaşar Üzel
Veteriner Hekim.
ŞÜDÜT
Kilisimizde hamam kültürü çok eski senelere dayanır.Osmanlılardan önceki Memlulklular
idaresine kadar iner.Osmanlılar devrinde yapılan Hoca hamamı,Eski hamam,Hasanbey hamamı
(Çukur hamam)Paşa hamamı,Toğlu hamamı uzun yıllar Kilis halkına hizmet etmiştir.Kiliste şehir suyu
(Narlıca suyu)şebeke halinde çekilmeden önce hamamlar yoğun şekilde geceleri erkeklere,gündüzleri de kadınlara hizmet verirdi.Kilis de hamam kültürü kendine has özellikleri ile başlı başına birkaç makale
konusu olacak kadar geniştir.Hamam kültürü zenginliği içerisinde geçen kelime ve deyimleri şöyle
kısaca anımsarsak,boyutları meydana çıkar.Külhan,Külhancı,Zibil,Zibilci,Külhancı eşeği,Külhancı şilifi,Kömelik,Güveyi hamamı,Gelin hamamı,Nefseler sekisi,Natır,Kayme,Dellek(Tellak)Bir baş yunma,İki baş yunma,Hamam leğeni,Hamam tası,Kil,Meşefe,erkek müşterilere sorulan,oturucun mu,çıkıcın mı soruları.Babasını da getiredin kele bacım,tekerlemeleri.Kayme ve Natırların düğün davetçisi(Okuducu)görevi görmeleri,onlara verilen hediyeler.Hamamların kız beğenme yeri olarak
kullanılması.Daha hatırlayamadığım bir çok konu var.Ama hatırladığım bir şey var şüdüt çalınması.
Nefse(Nefsa),loğusa yeni doğum yapmış bayanlara,toksinleri giderici,sütünü artırıcı,hamileliğin verdiği stresin ve bazı olumsuz etkilerin giderilmesi için daha ziyade ilk doğumunu yapan hanımların hamamda
vücuduna sürülen krem kıvamında macun.Hele gelin hanımın ilk çocuğu oğlan oldu ise bu şüdüt töreni
daha geniş ve zengin yapılırdı.Hamamda yemekler yenir ve güzel eğlenceler düzenlenirdi.
Şüdüt:Bal,tarçın,karanfil,zencefil,karabiber,havlıcan,yeni baharın karışımı ile yapılırdı.Loğusa hamamda, nefseler sekisine oturtulur ve vücuduna bu macun sürülürdü.Biz küçük çocuklar gider parmakla
şüdüt yalardık.Katkı maddelerini kısaca bir incelersek ne kadar faydalı bir karışım olduğu meydana çıkar.
Bal :Balın faydaları 3000 senedir bilinmekte olup birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmıştır.
Bal mikrop öldürücü özelliğe sahiptir.Böbrek hastalıklarına iyi gelir.Balda hiçbir mikrop barınmaz.Bu nedenle bal deri yara ,yanık ve ülserlerin tedavisinde kullanılır.Bal asitidesi ve içinde barındırdığı maddeler nedeni ile enfeksiyon hastalıklarını önleyici ve aynı zamanda anti kanserojen özelliğe sahiptir.Kısaca balda bol miktarda vücuda faydalı,protein,vitamin,mineral madde taşımaktadır.
Bal-Tarçın karışımı :Bal ve tarçın karışımı çok sayıda hastalığa iyi gelmektedir.Eski Yunan ve
Ayurveda tıbında da kullanılmıştır..Çeşitli karışım şekillerinde kullanılmalarında.
Deri enfeksiyonu,eksama,sivilcelerin giderilmesi,mantar,kırışıklıkların giderilmesinde kullanılmaktadır
Eklem ağrılarının giderilmesi.
Bağışıklık sistemini güçlendirir.
Saç dökülmesi,yaşlılık,yorgunluk,zayıflık.
Kalp hastalıkları,mide hastalıkları,gaz giderici,kısırlık,kolestrol,hazımsızlık.
Kanser önleyici.
Gripal enfeksiyonları önleyici.
İdrar kesesi ve yolları enfeksiyonlarını önleyici.
Karanfil :
Deri mantarlarının üzerinde öldürücü etkisi vardır.
Toksinleri giderir,İdrar söktürücüdür,Zihin yorgunluğunu giderir.
Solunun sistemini ve sinusları açar.
Romantizmal ve nevraljik ağrıları keser.
Afrodizyak etkisi vardır.(Cinsel isteği arttırıcı)
Zencefilİ
Toksin atıcı,toksin atılan yolları açıcı,damarları açıcı.
Terletici,sıcaklık verici .
Solunum ve sindirim sistemini düzenleyici.
İştah açıcı,antiseptik,gaz giderici.
Kalp güçlendirici.
Baş ağrılarını giderici,rahat uyku verici.
Antiromatizmal
Karabiber :
Sindirim sistemini düzenler.İdrar ve gaz söktürücü özelliği vardır.
Sinirleri kuvvetlendirir,kansızlığa iyi gelir.
İştah açıcıdır,enerji verir,cinsel gücü arttırır.
Havlıcan :
İdrar söktürücü,toksin atıcı.Romatizmal ağrıları giderici.
Baş ağrılarını giderir.
Vücudu ısıtır hatta kızıştırır,toksinlerin atılmasını sağlar.
Mide ve sindirim sistemini güçlendirir ve düzenler.
Yenibahar :
Baharat ve tat verici.
Vücut direncini arttırıcı.
Hazım kolaylaştırıcı.
Damar sertliğini giderici.
Unutkanlığı giderici.
Kilis kültürünün engin zenginliğini bir şüdüt macununda anlamak mümkün.
Bu kadar birbirini tamamlayıcı ve nispeten zayıf düşen bir bünyeyi güçlendirici
ve her yerde ve zamanda bulunabilen gıda ve baharatların kullanılması ve kullanılış biçimi
ile bunu bir adet ve kutlama törenine çevirmek tesadüf olabilir mi ?
